Merhaba, Mühendislik Fakültesi’nde bir bölümde okuyorsanız eğer okulunuzun son döneminde Bitirme ve Tasarım Tezi yazmanız isteniyor. Farklı okullarda farklı uygulamalar olabiliyor. Benim okuduğum Atatürk Üniversitesi Endüstri Mühendisliği bölümü özelinde Bitirme Tezi I, Bitirme Tezi II, Tasarım Tezi I, Tasarım Tezi II olarak adlandırıyor. Derslerin birincileri birinci dönemde, ikincileri ikinci dönemde alınıyor. İlk dönem başladığınız iki proje iki dönem sürecek şekilde planlanıyor.
Bölüm içerisinde bile sene içerisinde ya da hocaya bağlı farklılıklar yaşanabiliyor. Bazı bölümlerde hocanın kendi ilgilendiği konu ve alanla ilgili yapılırken bazı alanlarda hoca tercihi size bırakabiliyor.
Bizim fakülte ve danışman hocamız seçebileceğimiz tüm konuları attıktan sonra bizim seçmemizi istedi. Biz kendimiz belirledik.
Tezi Gerçekten Yazmanın Önemi
Tezi gerçekten yazmanın önemi ne demek? Seçeceğiniz konu özelinde çok fazla içerik, tez konusu yazılmış olabilir. Annemin bana söylediği harika bir söz var: “Ha Hasan Hüseyin, Ha Hüseyin Hasan”, ne Hasan’ı, ne Hüseyin’i kardeşim diyor olabilirsiniz. Bir çalışmanın teorik bölümünde faydalanıp üzerine kendi fikirlerinizi ve ortaya çıkaracağınız verileri yazmak ile yazılan bir şeyi değiştire değiştire yazmak arasında büyük bir fark var. İki hafta uykusuz kalın ama kendi fikirlerinizi, düşüncelerinizi aktarın. Özgün olun, doğruluğunu daha fazla araştıracaksınız. Ancak olabildiğince özgün olmaya çalışın.
Tez Konusu Önemi
Bir lisans eğitimi aldınız. Dört yıl boyunca farklı teorik ve uygulamalı eğitimler aldınız. Bunun sonucunda öğrendiğiniz farklı metotları gerçek ya da gerçeğe yakın daha net konular üzerinde uygulamanız isteniyor. Burada sizin öğrendiklerinizi aktarmanız ve disiplinler arası bir çalışma yapmanız bekleniyor. Tez konusu seçerken dikkat etmeniz gereken en önemli şey bir yıl üzerinde düşünüp literatürde olan bilgilerle neleri birleştirebiliyor, neler ekleyebiliyorsunuz?
Bu noktada çoğu kişinin düşüncesi ileride çalışmak istediğiniz yerlerde yapmaya çalışın olduğunu görmüştüm. Bu doğru sayılabilir. Yani zaten sevdiğiniz bir konu üzerine çalışmanızı tavsiye edebilirim. Ancak burada sadece sevdiğiniz kriteri ön planda tutmamak gerekiyor. Örnek veriyorum bir konuyu seviyorsunuz ancak sevdiğiniz konuyla başka bir şeyi de birleştirerek daha ileriye götürebilirsiniz.
Bitirme Tezi konusu seçimi son seneye bırakılmayacak kadar önemlidir. Sizden üst dönemlerde neler seçiliyor, neye göre seçiliyor muhakkak dikkat etmelisiniz.
Yenilikçi Konu Yaklaşımı
Konu seçiminde bahsetmiş olduğum özgünlük noktasına değinmek istiyorum. Sizden kimse Amerika’yı baştan keşfetmenizi beklemiyor. Ancak en azından var olan araştırma konularını farklı alanlarda denemeniz bekleniyor. Hali hazırda yapılmış bir çalışmanın benzerini yapmanız ne size ne de o konu özelinde kimseye bir şey kazandırmayacaktır.
Linkedin’de bu yazıyı hazırlarken denk gelmiş olduğum Nuray Kayakol’un bir paylaşımı benim düşüncelerimi sayısal bir veri olarak desteklediğini gördüm. Paylaşımda doktora tezinden bahsedilmektedir. Bunu lisans tezi için düşünebilir, bir pay çıkarabiliriz. Dünyada ilk yayınlayan siz olmanız lisans tezi için çok mümkün olmasa dahi var olan çalışmaların özgünlüğünü koruyor olması gerektiğini düşünüyorum.
Koca Tez Çalışmasını Tek Başıma Mı Yapacağım?
Tekrar belirtmekte fayda gördüğüm bilgi, her okulda farklı işleyiş olabilir. Ancak bildiğim kadarıyla genellikle takım çalışmasını pekiştirebilmek için tez çalışmaları grup olarak yapılması istenen bir projedir.
Çok Sevdiğim Arkadaşlarım Var Onlarla Yaparım?
Tez çalışması sadece bir proje çalışması değildir. Bir etkinliğe katılmak, kafeye gitmek hiç değildir. O yüzden sevdiğiniz arkadaşlarınızla değil, beraber çalışabileceğiniz arkadaşlarınızla seçmeniz önerilir. Sizin yapmak istediğiniz şekilde, sizin gösterdiğiniz özeni gösteren insanlarla çalışmalısınız. Çünkü bu takım çalışması yarın sizin iş hayatınıza hazırlayacak bir hazırlık çalışmasıdır.
Sevdiğiniz arkadaşlarınızla bir dönem sonunda düşman olmanızı sağlayacak şekilde birbirinizi tanımanızı sağlayacak bir çalışmadır. Araştırmacı yapıya sahip, üzerine düşen sorumluluğu alan ve geçiştirmeyen ve en önemlisi saygılı insanlarla çalışmanız size bu çalışmayı rahatlatacak en önemli etkenlerden bir diğeridir.
Bitirme Tezi Çalışmasında Destek Alınacak Şirket/Kuruluş Seçimi Nasıl Yapılır?
Öğrenci olarak firmalar önünüze yığılıp bizimle bu çalışmayı yap demiyor. Aslında tam olarak demesi gereken bir olay ama ne yazık ki denmiyor. Siz şirketlerin kapılarını aşındırıyor, e-postalar atıyor, tanıdık birilerini arıyorsunuz.
Bir kuruluş ile yapacağınız çalışmalarda sizin yapmak istediğiniz çalışma daha size bile net olmadığı için soru işaretleri oluşabilir. Firmalar onca işin içerisinde size vakit ayırarak süreçlerini, verilerini ve bilgilerini aktaracaktır. Şirketlerin de bunu hatır için yapmıyorsa gerçekten onlara bir fayda sağlıyor olmanız beklenecektir. Bence mantıklı olanı da bir yıl uğraşacağınız bir projenin birilerine gerçek fayda sağlayabiliyor olmasıdır.
Bu noktada beklentiler, iki tarafın birbirinden talepleri, ilerleyiş ve ihtiyaçlar net şekilde belirlenmelidir. Net olmayan her şey size ilerleyen adımlarda sorun olarak dönecektir. En baştan tüm ihtiyaçlar net şekilde aktarılmalıdır. Hem şirket içi hem de okul tarafında sorunlara yol açabilir.
Tez Yazım Kuralları
Herkesin yazdığı tezlerin bir düzeni olsun diye belirli aralıklarla sayfanın boşlukları, kalınlığı ve yazı tipine kadar her şey önceden belirlenmiştir. Bu sebepten dolayı sene başında bu kurallara hakim olmanızı ve istenen tüm bilgileri istenilen şekilde toplamaya başlamanızı tavsiye ederim. Sonradan düzenlemek zor olabiliyor.
Tez yazarken kurallar çerçevesinde anladığınız, araştırdığınız bir konuyu anlatmak aslında çok kolaydır. Ancak bu yazım tarafında çok fazla zorlanan öğrenci olduğu görülüyor. Ya kuralları ortada fark ediyor ya da yaptığı konuya hakimliği noktasında yeterli değildir.
Danışman Hocanız
Projeyi takip etmesi, sizi hazırlaması ve destek olması noktasında bir danışman hoca atanmaktadır. Bu noktada bir yıl çalışacağınız için hocanız ile iletişiminiz çok önemlidir. Sizin durumu anlayıp, hocanıza net aktarıyor olmanız gerekiyor. Bu sebepten dolayı iyi iletişim kurabileceğiniz bir hocayı seçmeniz eğer mümkün bir durumsa size fayda sağlayacaktır. Onun haricinde konu seçiminde hocalarınızın alanları varsa bu da etken bir durum olabilir.
Projenin başından sonuna hocanıza durumu aktardığınızdan emin olun. İş birliği yapacağınız firmada gördüğünüz riskleri, projenin kendi risklerini ve olması zor da olsa beklenmedik durum ihtimallerini net bir şekilde aktarın. Öngörebildiğiniz riskleri aktarıp, bunlarla ilgili hocanızdan destek alırsanız büyük bir çalışmanın tam ortasında sorun yaşayan tarafta kalmayacaksınız.
Sorunlar ve Yaklaşım
Tez yazarken sürekli sorunlarla karşılaşabilirsiniz. Çünkü farklı konuları tek bir yapı altında belki de sizin alanınızda ilk defa inceliyor dahi olabilirsiniz. Ayrıca tek etken siz değilsiniz. Ekip arkadaşlarınız, danışman hocanız, destek aldığınız şirket ya da kuruluşlar gibi birden fazla sürecin işlediği paydaşlarınız var. Bu paydaşların hepsine uygun süreci bulmak her zaman kolay olmayacaktır.
Paydaşlarınız için yaptığınız çalışmanın önem katsayısı aynı olmayacağı için yeterli süreyi onlara tanıyın. Yazım sürenizi iyi kullanın. Geri dönüşleri istediğiniz gibi kısa sürede alamayabilirsiniz. Alamadığınızda bunlar size sorun olarak geri dönecektir.
Yaşayabileceğiniz her türlü soruna karşı yaklaşımınız çözüm yanlı olmalıdır. Suçlama ya da yapamıyorum gibi sıyrılıp çıkmamalısınız. Çünkü aslında bu sorunlar içerisinde çözüm bulmanızı amaçlayan bir çalışmadır.
Benim Tez Konum Neydi?
Uzun süredir Robotik Süreç Otomasyonu (RPA) alanında ilgiliyim. Bitirme tezimi kesinlikle insanın karar vermesi gerekmeyen bir süreci insanın elinden alıp, robotlara aktarmayı istiyordum. Aslında pandemi öncesinde bitirme tez konumu düşünürken okulda hocalarımızın ya da okul çalışanlarının yaptığı tekrarlı işleri bularak bunları aktarmayı istiyordum.
Pandemi başlamasıyla beraber evlerimize döndüğümüzde okuduğum şehre ulaşımım kolay olmadığı için bu sürecin uzaktan olamayacağı kanısına vardım. Daha önce okulda etkinlik düzenlemiş ve konuşmacı olarak çağırdığımız bir yöneticiye başvurdum. Bir mobilya firmasında hem tasarım hem bitirme için tasarımlar yaptık.
Tasarım Tezi konusu:
Mobilya sektöründe stoksuz üretim yapan bir firmanın kendi ihtiyaçlarına özgün araç rotalama modeli ve var olan durumun değerlendirilmesini konu aldık. Var olan durumda kağıtlar ile yapılan lojistik aktarım sürecini dijitale aktarmak için bir mobil uygulama yaptık.
Bitirme Tezi konusu:
Aynı mobilya firması stoksuz üretim yaptığı için alım ve teslimat tarihleri arasındaki farklılıktan doğan müşteriyi bilgilendirme sürecini dijitale aktarmaya çalıştık. Burada normal şartlarda arama yoluyla bilgilendirilen müşterilerin, arama yerine bir web sitesi tasarladık. Robot burada bütünleşik çalışarak müşteri bilgilerini veri tabanından alıp ilgili müşteri giriş noktasına girişlerini yaptı. Müşteri girişleri tamamladıktan sonra bu bilgileri çalışanlara yolladı. Raporları çekti ve arama yoluyla alınan bilgiler tamamen dijital süreçler üzerinden alındı. Gereksiz telefon görüşmeleri ve yoğunluk, zaman, maliyet ortadan kaldırıldı. Müşteri için telefon görüşmesi süreci ortadan kaldırıldı.
Danışman Hocam Nasıldı?
Atatürk Üniversitesi’nde okuduğum her süreçte her dönemde farklı alanlarda farklı sorunlarla karşı karşıya geldim. Ancak bitirme projemde yer alan hocamız Betül TURANOĞLU bize bu proje dahilinde çok destek oldu. Yapmak istediğimi anlattım, riskleri anlattım. Fikirlerini söyledi. Projemizi destekledi. Şirketle yaşamış olduğumuz tüm problemleri önceden öngörüp bahsettiğimiz için alabileceğimiz aksiyonlar noktasında destek oldu.
Projenin puanlaması benim için harf notu ya da okul ortalaması noktasında hiç bir önem arz etmiyordu. Ancak yaptığınız bir projenin değerlendirilmesi ve başarılı bir sonuca ulaşmak herkesin istediği gibi benimde bir amacımdı. Hocamız bu noktada bizim dahi görmediğimiz problemleri göz ardı ederek hakkını ve fazlasını verdiğine eminim. Yüksek bir not ile üniversite hayatımın son bulvarlarından birisi olan tez dönemimi başarıyla tamamladım.
Kariyeriniz İçin Tezin Önemi Nedir?
Seçmiş olduğunuz konunun öneminden bahsetmiştim. Benim okuduğum bölüm Endüstri Mühendisliği özelinde öğrencilerin mezun olmadan gireceği spesifik alanları seçmemiş olması çok mümkündür. Ancak yine de spesifik olmasa bile okuduğu yıllar içerisinde hangi alanlarda çalışamayacağını dahi olsa görebilir. Seçeceği konu çalışmak isteyeceği alanlardan birini destekler olduğu zaman mezun olduğunuzda “Yeni Mezun” olarak katılacakları bir mülakatta yaptıkları çalışmadan bahsedebilirler. Yapacağınız çalışmada literatür araştırmalarınız sayesinde konular hakkında detaylı bilgi sahibi olarak daha rahat olmanızı sağlayacaktır.
Kıssadan Hisse:
- Tez hakkında bilgi sahibi olmayı son seneye bırakmayın.
- Hangi konuda ilgili olduğunuzu önceden keşfetmeye çalışın.
- Daha önce yazılan tezleri ve konularını incelemek için YÖK’ün sitesini ziyaret edin.
- Projeyi yapacağınız kişileri arkadaşınız olarak değil, bir takım bir ekip olarak görün ve seçim yapın.
- Ciddiye alın, hem kendinize hem de sizden sonra gelenlere bir fayda bırakın.
- Çok fazla stres yapmayın.
- Konuyla ilgili kişilere ulaşmaktan, soru sormaktan çekinmeyin.
Mühendislik bölümlerinde yer alıyor (Özellikle Endüstri Mühendisliği) ve bitirme/tasarım tezinizde karar vermeye çalışıyor, konular arasında boğuluyorsanız. Bana bir e-posta atarak fikirlerinizi danışabilirsiniz. Konular üzerinde tartışabilir, fikir yürütebiliriz. Bu her konuyu bildiğim, doğru yönlendireceğim anlamına gelmiyor ancak bu noktada tamamen yapayalnız değilsin.